Thực đơn
Thánh Tam Giang
Có 372 làng tôn thờ Đức Thánh Tam Giang ở 16 huyện thị thuộc 5 tỉnh ven các triền sông Cầu từ Đu, Đuổng (Thái Nguyên), qua Ngã Ba Xà (Tam Giang - Yên Phong), rồi tới Lục Đầu Giang (sông Cầu dài 290 km, như vậy trung bình cứ 1 km lại có một làng thờ) vì thế mà dân gian lưu truyền phương ngôn “Thượng Đu Đuổm, hạ chí Lục Đầu giang” để nhắc đến việc tôn thờ thánh Tam Giang ở các làng ven sông Cầu.[6] Theo kết quả kiểm kê năm 2013 của Ban Quản lý di tích tỉnh Bắc Giang thì Bắc Giang có 100 di tích đình, đền, nghè thờ Thánh Tam Giang.
Niên hiệu Trùng Hưng năm đầu (Trần Nhân Tông), sắc phong Như Nguyệt Khước Địch Đại Vương, năm thứ tư gia phong Thiện Hựu Dũng Cảm.Các triều vua về sau: Trần, Lê đem quân đánh giặc phương Bắc tại dòng sông Cầu đều được Thần âm phù đánh thắng và đều có sắc phong cao nhất cho Thần là "Tam Giang thượng đẳng thần".[2][5]
Dưới đây liệt kê một số nơi thờ Đức Thánh Tam Giang đã được xếp hạng di tích của Việt Nam:
| STT | Tên di tích | Địa phương | Thời gian xây dựng | Năm xếp hạng | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Đền Xà | Yên Phong | nhà Lý | - | Thờ Trương Hống. Đền là nơi Lý Thường Kiệt đọc bài thơ Nam quốc sơn hà[7] |
| 2 | Đình Diềm (Đình Viêm Xá)[8] | thành phố Bắc Ninh | 1692 | 1964 | Ngày 13/1/1964 |
| 3 | Đình Cổ Mễ[9] | thành phố Bắc Ninh | - | - | |
| 4 | Đền Điều Sơn[9] | thành phố Bắc Ninh | - | - | Thờ thân mẫu Thánh Gióng, Thánh Tam Giang, tướng Trần Lựu có công đánh giặc Minh thế kỷ XV |
| 5 | Đình Quả Cảm[9] | thành phố Bắc Ninh | nhà Lê (xây lại vào năm 1948) | - | |
| 6 | Đình Đọ Xá[9] | thành phố Bắc Ninh | nhà Lê | - | |
| 7 | Đình Trà Xuyên[9] | thành phố Bắc Ninh | nhà Lê (thế kỷ XVIII) | - | |
| 8 | Đình Đáp Cầu[9] | thành phố Bắc Ninh | nhà Lê | - | |
| 9 | Đền Dương Ổ[9] | thành phố Bắc Ninh | nhà Lê | 2011 | |
| 10 | Cụm di tích Đền Vân Mẫu, Nghè Chu Mẫu, nhà cố Trạch[9] | thành phố Bắc Ninh | - | - | Là cụm di tích thờ phụng thân mẫu Thánh Tam Giang và Thánh Tam Giang (Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy, Đạm Nương) |
| 11 | Đình Thọ Đức | Yên Phong | nhà Lê | 1990 | Đình làng Thọ Đức được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích lịch sử theo Quyết định số 34-VH/QĐ ngày 9-1-1990. Theo nội dung thần tích, sắc phong thì đình thờ 5 vị thần là: Cường Bạo đại vương, Thánh Tam Giang, Nghiêm Công, Lễ Công, Đức Công vốn là các vị thần có công cùng với Thánh Gióng đánh thắng giặc Ân dưới thời Hùng Vương thứ VI. |
| 12 | Đền Can Vang (Đền Thọ Đức)[10]. | Yên Phong | nhà Lý | 1990 | Đền Can Vang được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích lịch sử theo Quyết định số 34-VH/QĐ ngày 9-1-1990. Đền là một địa điểm quan trọng trên phòng tuyết sông Như Nguyệt trong cuộc kháng chiến chống Tống, là nơi thờ Đức Thánh Tam Giang và Lý Thường Kiệt. Ngoài ra, đền Can Vang hiện còn thờ bốn vị Thánh khác.[11]. |
| 13 | Đình Quan Đình | Yên Phong | thời Lê Trung Hưng (TK XVII) | 1988 | Đình Quan Đình được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích lịch sử văn hoá theo Quyết định số 28/VH- QĐ ngày 18/01/1988. Các vị Thần được thờ ở đình Quan Đình là “Cao Sơn đại vương” (Thần Núi), “Thánh Tam Giang” (Trương Hồng và Trương Hát) và “Thổ Linh Chi Thần” (Thổ Thần). |
| 14 | Đình Phù Lưu | Từ Sơn | Cuối thế kỷ XVI | 1992 | Đình làng Phù Lưu được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích lịch sử văn hoá theo Quyết định số 138/BVH, ngày 31/01/1992. Đền thờ thánh Tam Giang, phối thờ vừ tướng chí sỹ bản thôn). |
| STT | Tên di tích | Địa phương | Thời gian xây dựng | Năm xếp hạng | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Đình Sen Hồ | Việt Yên | Cuối thế kỉ XVII | 2013 | Thờ Trương Hống, Diên Bình Công chúa (con gái vua Lý Thánh Tông) |
| 2 | Đình Trâu Lỗ, Đền Trâu Lỗ | Hiệp Hòa | - | 1994 | Di tích kiến trúc nghệ thuật, được công nhận ngày 12/12/1994 theo QĐ số 3211/QĐ- BVH, thuộc xã Mai Đình, Hiệp Hòa. |
| 3 | Đền Soi | Hiệp Hòa | - | 1994 | Di tích lịch sử ATK 2, được công nhận ngày 15/10/1994 theo QĐ số 2754/QĐ-BVH, thuộc xã Hoàng Vân, Hiệp Hòa[13]. |
| 4 | Đền Vân | Việt Yên | thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII) | 1990 | Di tích kiến trúc nghệ thuật, được công nhận theo QĐ số 34-VH/QĐ, ngày 9/01/1990, thuộc Xã Vân Hà, huyện Việt Yên |
| 5 | Đình Hữu Nghi | Việt Yên | thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII) | 1995 | Di tích Kiến trúc Nghệ thuật, được công nhận theo QĐ số 1568/QĐ-BVH, ngày 20/4/1995, thuộc xã Ninh Sơn, huyện Việt Yên<. Đình thờ Đức thánh Tam Giang, Cao Sơn, Quý Minh đại vương. |
| STT | Tên di tích | Địa phương | Niên đại | Năm xếp hạng | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Đình Vân Điềm | Đông Anh | ?? | 2018 | Đình Vân Điềm tọa lạc ở thôn Vân Điềm (tên Nôm là Kẻ Đóm), xã Văn Hà, huyện Đông Anh, Hà Nội. Đình thờ Đức thánh Tam Giang, (Trương Hống, Trương Hát) có công giúp Lý Nam Đế dẹp giặc dựng nước nhà Vạn Xuân. |
| 2 | Đình Trùng Quán | Gia Lâm | ?? | 2018 | Đình Trùng Quán, xã Yên Thường, Gia Lâm, Hà Nội thờ đức thánh Tam Giang. |
| 3 | Đền Thụy Hương | Sóc Sơn | đầu thế kỷ 17 | 1990 | Đền Thụy Hương thờ 4 anh em Trương, Hống, Trương Hat, Trương Lừng, Trương Lầy cùng bà em Đạm Nương có công trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Lương. 3 ông anh đầu được vua Triệu Việt Vương phong tướng, sau khi mất họ đã được nhân dân tôn làm Thánh Tam Giang và thờ phụng ở nhiếu làng xã dọc theo con sông Cà Lồ. |
| 4 | Đình Đức Hậu | Sóc Sơn | đầu thế kỷ 17 | 1994 | Đình làng Đức Hậu, xã Đức Hòa, huyện Sóc Sơn thờ các Thánh Tam Giang; tuy không rõ đình được xây từ bao giờ nhưng một số mảng chạm trổ còn lại đã cho thấy phong cách nghệ thuật của thế kỷ 17. Xếp hạng: Di tích Lịch sử—Văn hóa quốc gia (năm 1994). Địa chỉ: làng Đức Hậu, xã Đức Hòa, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội. |
| 5 | Đình Đào Thục | Đông Anh | Hậu Lê | 1994 | Làng Đào Thục, xã Thụy Lâm có ngôi đình ở ngay đầu làng, thờ ba vị thành hoàng là: Đức Thánh Tam Giang (một võ tướng giúp Triệu Quang Phục đánh giặc Lương giữa thế kỷ VI), Đức Thánh Đương Giang (một tướng giỏi giúp Đinh Bộ Lĩnh dẹp tan loạn 12 sứ quân cuối thế kỷ X) và Phi nương Hoàng hậu nhà Đinh. |
| 6 | Đền Chi Đông | Mê Linh | Hậu Lê | 1993 | Làng Chi Đông (Nay là Thị Trấn Chi Đông) là một ngôi làng cổ nằm cạnh con sông cà lồ |
Danh sách di tích quốc gia của các địa phương thờ Đức thánh Tam Giang:
| STT | Tên di tích | Địa phương | Niên đại | Năm xếp hạng | Ghi chú |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Đình Khả Do | Phúc Yên, Vĩnh Phúc | ?? | 2018 | Đình Khả Do, xã Nam Viên thờ đức thánh Tam Giang; Minh Phi Hoàng Hậu - Thánh Mẫu sinh ra Đức Tam Giang; Tá Phụ Nương Tử - Em gái Đức Tam Giang đã có công trong việc phụ trách quân lương. |
| 2 | Đình Thượng Giã | Phổ Yên, Thái Nguyên | ?? | 2012 | Đình Thượng Giã thuộc làng Tứ Thịnh, là đình chung của 4 khu: Hợp Thịnh, Tân Thịnh, Hưng Thịnh và Phú Thịnh của xã Trung Thành. Đình được xây dựng vào đầu thế kỷ XIX, thờ đức Thánh Tam Giang và các vị Thành hoàng làng. |
| 3 | Đình Hoàng Đàm | Phổ Yên, Thái Nguyên | ?? | 2011 | Đình làng Hoàng Đàm xã Trung Thành thờ đức Thánh Tam Giang và tướng quân Phạm Cự Lượng thời nhà Đinh. |
| 4 | Đình Nam Đô | Phổ Yên, Thái Nguyên | ?? | 2012 | Đình Nam Đô thuộc thôn Nam Đô (xã Đông Cao, huyện Phổ Yên) thờ Đức thánh Tam Giang. Bản thần tích của đình có nhắc đến tác phẩm Nam quốc sơn hà. |
| 5 | Đình Thanh Quang | Phổ Yên, Thái Nguyên | Thời Nguyễn | 1997 | Di tích lịch sử đình làng Thanh Quang, phường Đồng Tiến, thị xã Phổ Yên thờ Đức Thánh Tam Giang, nhị vị tướng tài dưới thời Tiền Lý. |
| 6 | Đình Đống Long | Kim Động, Hưng Yên | 1694 | 1998 | Đình Đống Long là một trong số đình làng có kiến trúc bề thế, hoành tráng và cổ kính trong huyện Kim Động. Đình thờ Tướng quân Triệu Quang Phục và 5 vị Thành Hoàng có tên là Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy, và Trương Thị Kim Dung, những tướng tài đã lập nên nhiều chiến công lừng lẫy dưới cờ khởi nghĩa của Triệu Quang Phục.[19] |
| 7 | Đình Tam Giang | Văn Lâm, Hưng Yên | - | 1994 | Nơi thờ đức thánh Tam Giang. |
Thực đơn
Thánh Tam GiangLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Thánh Tam Giang